Hazine ve Maliye Bakanlığı, vergi kaçaklarıyla mücadelede yapay zeka destekli yeni sistemler ile önemli bir adım attı. Vergi Denetim Kurulu (VDK) tarafından sahte faturayla mücadele amacıyla devreye alınan Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (KURGAN), iki yıllık tarama sonucunda 17 bin 373 satıcı ve 77 bin 834 alıcının taraf olduğu yaklaşık 578 milyar liralık işlemi riskli olarak değerlendirdi.
KURGAN Sistemi ve İşleyişi
KURGAN Sistemi, sahte belge kullanımını önlemek amacıyla geliştirilen yapay zeka destekli bir analiz platformu. Sistem, ekonomideki tüm alım ve satım işlemlerini tarayarak, yüksek riskli işlemleri tespit ediyor. Ancak sistem, riskli bulunan işlemleri belirlemekle sınırlı; satıcı veya alıcıya otomatik olarak “sahte belge düzenleyicisi veya kullanıcısı” statüsü kazandırmıyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, sistemin amacının mükellefleri cezalandırmak olmadığını, aksine bilgilendirmek ve gönüllü uyuma davet etmek olduğunu vurguladı:
“Her zaman dürüst mükelleflerin hak ve hukukunu koruyoruz. Bu sistemler, gerçek alım satım işlemine taraf olanlar açısından endişe edilecek bir durum yaratmıyor.”
Riskli İşlemler Nasıl Belirleniyor?
KURGAN, geçmişe dönük veriler üzerinden iki yıllık bir tarama yaptı. 2023 yılı için 8 bin 753 satıcı ve 35 bin 901 alıcı tarafından yapılan yaklaşık 190 milyar liralık işlem riskli bulundu. 2024 yılı için ise 11 bin 530 satıcı ve 52 bin 557 alıcı tarafından gerçekleştirilen işlemlerden yaklaşık 389 milyar lira riskli olarak tespit edildi.
Toplamda, iki yıl boyunca 17 bin 373 satıcı ve 77 bin 834 alıcı tarafındaki işlemler analiz edilerek yaklaşık 578 milyar lira riskli işlem kapsamına alındı. Sistem yalnızca riskli alım-satım işlemlerini belirliyor ve tüm işlemleri değil, sadece yüksek riskli görülenleri inceliyor.
Mükelleflere Bildirim ve Rehberlik
KURGAN Sistemiyle riskli bulunan işlemlere ilişkin olarak alıcı mükelleflere yazılı bildirimler gönderilmeye başlandı. Bugüne kadar 70 binden fazla yazı gönderilerek mükelleflerin risk durumları hakkında bilgilendirilmesi sağlandı. Bu bilgilendirmeler sayesinde mükellefler, olası bir denetim öncesi kayıtlarını düzeltme fırsatı buluyor.
Ayrıca, riskli işlemlere taraf olan mükelleflerin mali müşavirlerine de bilgilendirme yazısı gönderiliyor. Ancak bu uygulamanın amacı, müşavirlere sorumluluk yüklemek değil, mükelleflere rehberlik etmek. Gelen yanıtlar, satıcılar nezdinde yapılacak incelemelerde delil olarak değerlendirilecek ve gerekirse incelemeler kapatılacak.
Amaç: Gönüllü Uyumu Teşvik Etmek
Mehmet Şimşek, sistemin teknolojik altyapısıyla kayıt dışılık ile mücadelede devrim niteliğinde bir adım olduğunu belirtti. Sosyal medyadan yaptığı açıklamada, KURGAN Sistemi’nin mükellefleri cezalandırmak yerine bilgilendirmek ve gönüllü uyuma davet etmek için kullanıldığını vurguladı.
Bakan Şimşek, sistemin dürüst mükelleflerin haklarını koruduğunu ve riskli işlemler tespit edilse de gerçek alım-satım yapan mükelleflerin endişe etmemesi gerektiğini ifade etti:
“Bu sistemler, yanlışlıkla veya bilmeden sahte fatura kullanımı ihtimaline karşı mükelleflere kayıtlarını düzeltme imkanı sunuyor. Amacımız her zaman dürüst mükelleflerin hak ve hukukunu korumak.”
Sonuç ve Beklentiler
Yapay zeka destekli KURGAN Sistemi, maliye denetimlerinde dijitalleşmenin ve teknolojinin etkin kullanımını gösteriyor. Sistem, sahte belge ve vergi kaçaklarıyla mücadelede hem devletin denetim kapasitesini artırıyor hem de mükelleflere proaktif olarak rehberlik edebilme imkânı sağlıyor.
Özetle, Vergi Denetim Kurulu’nun devreye aldığı yapay zeka destekli KURGAN Sistemi, iki yıl boyunca 17 bin 373 satıcı ve 77 bin 834 alıcının taraf olduğu yaklaşık 578 milyar liralık işlemi riskli olarak değerlendirdi. Sistem, mükellefleri cezalandırmak yerine bilgilendiriyor ve kayıtlarını düzeltme imkanı tanıyor.
