Alzheimer hastalığının temel nedeni demans ve bilişsel bozukluktur ve Alzheimer, olağanüstü öneme sahip bir halk sağlığı sorunudur. Bir ülke için sağlık açısından kanser ve kardiyovasküler hastalıklardan sonra üçüncü en önemli soundur.
Alzheimer hastalığının dünya çapında yaklaşık 2,5-4 milyon insanı etkilediği bilinmektedir ve tüm sağlık harcamalarının yüzde 10’unu oluşturur.
Demans ve bilişsel gerilemeyi önlemenin ilk adımı korunmadır. Korunma, herhangi bir semptomun ortaya çıkmasını önlemeyi amaçlar. Bu, bireyin herhangi bir hafıza şikayetinden muzdarip olmadığı anlamına gelir. Hastanın ve sağlık çalışanlarının tüm çabalarının yoğunlaştırılması gereken en önemli aşamadır.
Demansa neden olan hastalıkların veya bozuklukların önlenmesinin mümkün olduğu durumlar dışında, demans için belirli önleyici tedbirler ne yazık ki yoktur. Ancak sağlıklı bir diyet, egzersiz ve zihinsel aktivite, ileri yaştaki insanlarda beyin fonksiyonlarını iyileştiren ve bilişsel gerilemeyi yavaşlatan faktörlerdir.
DEMANSI ÖNLEMEK İÇİN 8 İPUCU
The Lancet’te yayınlanan bir analize göre, bilişsel gerileme riskinizi artıran yaşam tarzı faktörleri konusunda harekete geçmek, dünya çapında demans vakalarının üçte birinden fazlasının önlenmesine yardımcı olabilir.
İşte demans ve bilişsel gerilemeyi önlemek için ipuçları:
1. Fiziksel aktivite
Birçok çalışma, düzenli ve ağır olmayan fiziksel egzersizin, bilişsel işlevin korunması ve Alzheimer hastalığının başlangıcında bir gecikme ile ilişkili olduğunu desteklemektedir.
2. Sosyal aktivite
Sosyal aktivite olarak adlandırılan sosyalleşme, öz-yeterlik duyguları ve öz saygı, zihinsel işlevin sürdürülmesini sağlar.
3. Zihinsel aktivite
Birçok çalışma, eğitim seviyelerindeki artışın, zaman içinde yeterli beyin işlevini sürdürme olasılığının daha yüksek olmasıyla ilişkili olduğunu onaylamıştır. Kitap okumak, konferanslara katılmak, masa oyunlarına katılmak gibi aktivitelerin düzenli olarak yapıldığında bilişsel bozulma ve bunama riskini düşürebileceğini gösteren kanıtlar var. Bu nedenle, hiç olmamasından daha iyi olan bu önlemi uygulamak iyi bir yöntem olabilir.
4. Kardiyovasküler riskin önlenmesi
Kalp ve damar sisteminin, yaşla ilişkili zihinsel bozulmadaki rolü çok önemlidir. Ayrıca Alzheimer hastalığı olan kişilerde bilişsel semptomların şiddeti, vasküler risk faktörlerinin varlığı ile önemli ölçüde artmaktadır. Bu faktörler arasında yüksek tansiyon, hiperkolesterolemi, diyabet, kalp hastalığı, sigara kullanımı ve diyabet bulunmaktadır.
Kimi uzmanlar tarafından yüksek tansiyonu yönetmek, Alzheimer hastalığının başlamasını önleme veya geciktirme potansiyeline sahip tek yöntem olarak kabul edilmektedir.
5. Diyet ve besin takviyeleri
Haftada en az bir kez balık yemenin Alzheimer hastalığı riskinde yüzde 60 azalma ve bilişsel gerilemede yavaşlama sağladığını ortaya koyan araştırmalar vardır. Omega 3 yağ asitleri Alzheimer hastalığında daha düşük bir artışla ilişkili olabilir ve şu anda tavsiye edilmektedir. Yüksek doymuş yağ tüketiminden kaçınılmalıdır. Akdeniz diyeti ayrıca antioksidanlar, C ve E vitamini ve omega 3 içerdiğinden hastalığa yakalanma riskinin daha düşük olmasıyla da ilişkilidir.
6. Kolesterolünüzü izleyin
Statinlerin demansa karşı koruyucu etkileri olduğuna inanılmaktadır. Vasküler demans ve Alzheimer hastalığı için olası bir risk faktörü olan hiperkolesterolemi için etkili tedavilerdir. Atardamarlarla ilgili bir sorun olan ve serebral dolaşım sorunlarına yol açan ateroskleroz ile ilişkilidir. Statinler yalnızca doktor tarafından reçete edildiğinde alınmalıdır.
7. Mutlu olmaya çalışın
Üzüntülü ruh hali eğilimi, bilişsel düşüşün hızlanmasıyla ilişkilendirilmiştir. Depresyon gibi akıl hastalıkları, beynin hipokampus (anılara açılan kapı) adı verilen bir bölgesinde ve diğer beyin bölgelerinde daha büyük atrofi (nöron kaybı) ile ilişkilendirilmiştir. Bu nedenle strateji, her gün biraz daha mutlu olmaya çalışmak olacaktır.
8. Uyarıcı belirtilerin farkında olun
Hepimiz zaman zaman hafıza bozuklukları veya konsantrasyon eksikliğinden kaynaklanan ‘gaflar’ yaşayabiliriz. Ancak sizinle yaşayanların isimlerini, günlük işlerinizi nasıl yapacağınızı, hangi gün olduğunu bilmiyorsanız veya unutuyorsanız endişelenmeniz gerekir.
Özellikle tanıdık bir ortamda oryantasyon bozukluğ da demans için bir uyarı işaretidir. Güvensizlik, bir şeyleri saklama, sebepsiz yere suçlama, kaygı ve depresyon gibi ani karakter değişiklikleri de demansı gösterebilir.
Ayrıca nesneleri adlandırma hataları, evi idare etmede, tıraş olmada, araba kullanmada, parayı idare etmede güçlük ve sosyal toplantılardan kaçınma eğilimi demansı işaret edebilir.
BİYOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER 10 YIL ÖNCE BAŞLIYOR
Alzheimer ve demansla ilişkili biyolojik değişikliklerin, herhangi bir semptom ortaya çıkmadan on yıl veya daha uzun bir süre önce başladığı bilinmektedir. Bu nedenle önerilen yaşam tarzı değişikliklerini erken yapmak ve zamanla bunlara bağlı kalmak en iyisidir.
Araştırmalara göre, beyindeki kan damarlarının sağlığını korumaya yardımcı olan bir strateji olan yüksek tansiyonu kontrol etmek, orta yaştan itibaren en etkili yöntemdir. Ancak 65’e ulaştıysanız ve kan basıncınız iyi kontrol edilmiyorsa, yine de tedavi etmeniz önerilir. Aynısı fiziksel aktivite için de geçerlidir, daha erken başlamak en iyisidir, ancak daha sonra aktif olmak sağlığınız için hala iyidir. Hangi tür aktivitenin beyin için en faydalı olduğu henüz bilinmemekle birlikte, haftada 150 dakika veya günde yaklaşık 20 dakika tempolu yürüyüş iyi bir fikirdir.
Bunlar haricinde diyetinize dikkat edin, şeker hastalığını yönetin, kolesterolü uzak tutun, fazla kiloya dikkat edin, sosyal ilişkilerinizi kesmeyin, zihninizi aktif tutun, her gün mutlu olmaya çalışın ve herhangi bir şüphe durumunda daima doktorunuza danışın.