İsrail’in 7 Ekim 2023’te başlattığı ve iki yıla yaklaşan saldırıları, sadece binlerce insanın yaşamını yitirdiği bir trajediye değil, aynı zamanda modern tarihin en büyük ekonomik yıkımlarından birine dönüştü.
Gazze’de neredeyse yaşamın bütün alanları yok olurken, bölge ekonomisi tamamen çöktü. İsrail tarafında ise askeri harcamalar ülke tarihinin en yüksek seviyelerine ulaştı.
Gazze: Bir Şehrin Tamamen Yok Oluşu
Birleşmiş Milletler ve uluslararası yardım kuruluşlarının raporlarına göre, Gazze Şeridi’nde yıkım neredeyse “tam” seviyesinde.
Bölgedeki binaların yüzde 92’si ya tamamen yıkıldı ya da ağır hasar gördü. Geriye kalan az sayıda bina ise yaşanabilir olmaktan çok uzak.
Bir zamanlar 2,3 milyon insanın yaşadığı Gazze’de, bugün yüzbinlerce insan çadırlarda, yıkıntılar arasında yaşam mücadelesi veriyor.
BM verilerine göre, saldırıların başlangıcından bu yana yaklaşık 68 bin Filistinli hayatını kaybetti. Yaralı sayısı 150 bini aşarken, milyonlarca kişi evsiz kaldı.
Gazze, 61 milyon tonluk bir enkaz yığınına dönüştü. Bu miktar, Suriye iç savaşında yıkılan tüm şehirlerdeki toplam enkazın iki katına denk geliyor.
Gazze’nin Yeniden İnşası İçin 70 Milyar Dolar Gerekiyor
Ekonomik yıkımın boyutu, savaşın insani bilançosu kadar ağır.
Uluslararası kuruluşlara göre, Gazze’nin yeniden ayağa kalkabilmesi için en az 70 milyar dolar gerekiyor. Bu tutar, bölgenin yıllık gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYH) yaklaşık 15 katı.
Yıkım sadece konutlarla sınırlı değil:
Elektrik altyapısının %95’i tahrip oldu.
Su ve kanalizasyon sistemleri tamamen çöktü.
Tüm hastaneler ya yıkıldı ya da kullanılamaz hale geldi.
Eğitim kurumlarının %85’i yok edildi.
Tarım ve gıda üretimi de büyük bir darbe aldı. Gazze’nin tarımsal ekonomisinde kayıplar 2,8 milyar dolar olarak açıklandı. Bu durum, bölgede gıda krizini derinleştiren en önemli etkenlerden biri haline geldi.
BM Gıda Programı, Gazze’deki nüfusun yüzde 95’inin “ağır gıda güvensizliği” yaşadığını, binlerce çocuğun ise kronik yetersiz beslenme riski altında olduğunu bildirdi.
İsrail’in Ekonomik Faturası: 88,5 Milyar Dolar
Saldırıların bir diğer cephesi ise İsrail ekonomisinde yaşanıyor.
İsrail’in iki yıldır süren askeri operasyonlarının toplam maliyeti 88,5 milyar dolara ulaştı. Bu rakam, ülke milli gelirinin yaklaşık yüzde 16’sına denk geliyor.
2024 yılında İsrail’in askeri harcamaları yüzde 65 oranında artarak 46,5 milyar dolara çıktı. Böylece, ülkenin savunma bütçesi GSYH’nin yüzde 8,8’ine yükseldi — bu oran son 40 yılın en yüksek seviyesi.
Savaşın getirdiği ekonomik baskı, İsrail’in kamu maliyesini de zor durumda bıraktı.
Kamu borcunun GSYH’ye oranı 2022’de %58 iken, 2025 itibarıyla %70’e çıktı.
Ekonomik büyüme oranı 2024’te %6,3’ten %0,9’a düştü.
Yabancı yatırımlar %22 oranında azaldı.
Tel Aviv Borsası’nda işlem gören savunma, teknoloji ve turizm şirketlerinin hisse değerleri, son bir yılda ortalama %30 geriledi.
Turizm, Teknoloji ve Savunma Sektörlerinde Kayıplar
İsrail ekonomisinin üç lokomotif sektörü olan turizm, yüksek teknoloji ve savunma sanayi de savaşın etkilerini hissetti.
Turizm gelirleri, 2023’ün aynı dönemine göre %40 oranında düşerken, ülkeye gelen turist sayısı son 20 yılın en düşük seviyesine indi.
Teknoloji sektöründe ise savaş nedeniyle birçok yabancı yatırımcı İsrail’den çekilme kararı aldı. Küresel yatırım fonları, güvenlik riski ve uluslararası itibar kaygısı nedeniyle yeni yatırımlarını askıya aldı.
Savunma sanayinde üretim artmış olsa da, iç pazarın baskısı nedeniyle ihracat gelirleri düştü. Ekonomistler, ülkenin uzun vadede sürdürülemez bir askeri harcama sarmalına girdiğini belirtiyor.
İnsani Kriz Derinleşiyor
Gazze’deki insani tablo ise her geçen gün daha da kötüleşiyor.
Altyapının çökmesiyle birlikte, salgın hastalık riskleri artarken temiz suya erişim neredeyse imkânsız hale geldi.
BM verilerine göre, bölgede yaşayanların yüzde 80’i insani yardımlarla hayatta kalmaya çalışıyor.
UNRWA, saldırıların devam etmesi halinde “Gazze’nin tamamen yaşanamaz hale geleceği” uyarısında bulunuyor.
Ajansın bölge temsilcisi, “Yalnızca şehir değil, bir toplum yok ediliyor. Bu yıkımı kaldırmak on yıllar sürecek” ifadelerini kullandı.
Dünya Toplumunun Sessizliği
Uluslararası kamuoyu, artan sivil ölümler ve ekonomik yıkıma rağmen etkili bir müdahalede bulunamadı.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu defalarca ateşkes çağrısı yaptı; ancak kalıcı bir barış adımı atılamadı.
Ekonomik yaptırımlar, yardım fonları ve yeniden inşa projeleri hâlâ tartışma aşamasında.
Bu süreçte Gazze, hem insani hem ekonomik açıdan “dünyanın en büyük açık hava felaket bölgesi” olarak nitelendiriliyor.
Uzmanlar: “Yıkımın Etkisi On Yıllar Sürecek”
Ekonomistler, Gazze’nin yeniden ayağa kalkmasının en iyi ihtimalle 20 yıl sürebileceğini söylüyor.
Savaş öncesinde zaten kuşatma altında olan bölge, üretim kapasitesinin tamamını kaybetti.
Yalnızca fiziksel yıkım değil, insan kaynağı, bilgi birikimi ve üretim kültürü de ortadan kalktı.
İsrailli ekonomistler de ülke içindeki mali yükün artık sürdürülemez olduğunu kabul ediyor. Savunma bütçesindeki artış, eğitim ve sağlık gibi temel hizmetlerin finansmanını daraltıyor.
Sonuç: Ekonomik Bir Felaketin Ortasında İnsanlık Dramı
İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırıları, sadece bir askeri operasyon değil, aynı zamanda bölgesel bir ekonomik felaket haline geldi.
Gazze’nin yeniden inşası için gereken 70 milyar dolar, yalnızca beton ve çelikle ölçülemeyecek bir yıkımı temsil ediyor:
Kayıp bir nesil, yok olan bir toplum ve on yıllar sürecek bir ekonomik boşluk…
İsrail açısından ise 88,5 milyar dolarlık savaş harcaması, askeri bir zafer değil; kendi ekonomisini kemiren bir yük haline dönüşmüş durumda.
Bölge, hem insani hem ekonomik olarak tarihin en ağır bedellerinden birini ödüyor.
