“Koronavirüsün yayılması 5G mobil ağlarına bağlı.”, “Koronavirüs mikroplarını yakalamak için odanızın köşesine yarım soğan koyun.”, “Güneşli hava sizi koronavirüsten korur.”
Bu sahte haberler ve benzerleri, pandeminin başlarında sosyal medyada hızla yayıldı. Yanlış bilgi dalgası o kadar büyüktü ki, yetkililer bunun için bir kelime buldu: İnfodemik.
Yalan haberlerin yayılması yeni bir şey değil. Ancak son yıllarda sosyal medyanın esenyurt escort yükselişine paralel olarak yalan haberlere ilgi keskin bir şekilde arttı.
Sahte haberlerin insanların davranışları üzerinde olumsuz bir etkisi olduğu varsayılmaktadır. Örneğin, sahte haberlerin insanların maske takma, aşı olma veya diğer halk sağlığı yönergelerine uyma isteklerini etkileyebileceği düşünülmektedir. Yine de, şaşırtıcı bir şekilde, neredeyse hiçbir araştırma bu varsayımı doğrudan test etmedi. Ancak İrlanda’da bir web sitesi bir makale aracılığıyla 4.500’den fazla katılımcıyı çevrimiçi bir çalışmaya dahil etti ve koronavirüs salgınıyla ilgili bir dizi halk sağlığı mesajına ve habere verilen tepkileri araştırdı.
SAHTE HABERLER OKUTULDU
Her kişiye pandemi hakkında dört gerçek haber ve iki sahte haber gösterildi. Bu sahte haberler, o sırada dolaşan sahte haberlere çok benzer olacak şekilde tasarlandı. Kahve içmenin koronavirüse karşı koruma sağlayabileceğini, acı biber yemenin koronavirüs semptomlarını azaltabileceğini, ilaç şirketlerinin o sırada geliştirilmekte olan bir aşının zararlı yan etkilerini gizlediğini ve yakında piyasaya kişi izleme uygulamalarının süreleceği haberleri okutuldu.
Haberleri okuduktan sonra katılımcıların, ilerleyen birkaç ay içinde daha fazla kahve içmek gibi hareket etme olasılıklarının ne kadar olduğu gözlemlendi.
DAVRANIŞLARI DEĞİŞTİRDİ
Araştırmada, sahte hikayelerin insanların davranışlarını değiştirdiği görüldü, ancak bir aşırılık söz konusu değildi. Örneğin, kişi izleme uygulamasıyla gizlilik endişeleriyle ilgili sahte haber gösterilen kişiler, bu hikayeyi okumayanlara göre kişi izleme uygulamasını indirmeye yüzde 5 daha az istekliydi.
Bazı katılımcıların, okudukları sahte haberler hakkında yanlış anılar geliştirdiği görüldü. Örneğin, kişi izleme uygulamasının gizlilik sorunlarını ihlal edeceğini duyduğunu hatırlayan kişilerin, kişi izleme uygulamasını indirme olasılığı, hikayeyi okuyan ancak “hatırlamayan” kişilere göre yüzde 7 daha azdı.
Bu tür etkiler küçüktü ancak küçük etkiler bile büyük değişiklikler üretebilir. MMR aşısı ile otizm arasında bir bağlantı olduğuna dair asılsız haberler, 2000’li yılların başında çocukluk aşı oranlarında nispeten küçük bir düşüşe (yaklaşık yüzde 10) yol açtı ve bu da kızamık vakalarında önemli bir artışa yol açtı. Dolayısıyla, çalışmada görüldüğü üzere sahte haberlerin küçük etkilerinin insanların sağlığı üzerinde daha büyük etkileri olabilir.
UYARILAR ETKİLİ OLMAYABİLİYOR
İkincisi, çalışma sadece bir kez yeni uydurulmuş hikayeler okuyan insanlara dayanıyordu. Gerçek dünyada, insanlar sosyal medyada birçok kez sahte haberlerle karşılaşabilirler. Aynı hikayeye tekrar tekrar maruz kalmak, onun doğru görünürlülüğünü artırabilir. Bu nedenle, sahte haber hikayelerini tekrar tekrar görmenin etkileri daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyuyor.
Araştırmada, bazı katılımcılara rastgele bir sahte haber okutulmadan önce, bilgilendirmenin yanlış olduğu uyarısı yapıldı. Şaşırtıcı bir şekilde, bir uyarı okumanın insanların sahte hikayelere verdiği tepkiler üzerinde pek bir etkisi olmadığı görüldü. Yani, sahte haberlerin etkisi beklenenden daha az olabilirken, herhangi bir uyarının etkisi de düşük olabilir.