Yüksek sıcaklıklarla birlikte gelen yaz mevsimi, vücudumuzu sağlıklı tutmak için bizi önlemler almaya zorluyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), bu sezon sağlık risklerinin yanı sıra güneşe ve aşırı çevresel sıcaklıklara maruz kalma ile ilişkili etkilerin arttığı konusunda uyarıyor.
Sıcak çarpması, uzun süre güneşe maruz kalma veya sıcak veya yetersiz havalandırılan ortamlarda egzersiz yapma nedeniyle vücut sıcaklığındaki artış (39,4 ila 41ºC’nin üzerinde) olarak tanımlanır ve bunun sonucunda vücutta su ve tuz kaybı meydana gelir.
Sıcak çarpması önemsiz bir şey değildir. Yüksek sıcaklıklardan dolayı oluşabilecek ve direkt ölüme yol açabilecek çok ciddi bir durumdur. Vücut, çok hızlı artan sıcaklığını düzenleyemez ve 41ºC’ye ulaşabilir. Böbrek, karaciğer veya pankreas gibi organlar çökebilir. Bu nedenle, acil tıbbi müdahale gerektiren acil bir durumdur. Sizin veya bir başkasının sıcak çarpması geçirdiğinden şüpheleniyorsanız 112’yi arayın.
SICAK ÇARPMASI BELİRTİLERİ
Sıcak çarpması durumunda, birey vücut ısısını olağan mekanizmalar (örneğin: terleme) yoluyla düzenlemekte güçlük çeker ve derhal tıbbi müdahale gerektirecek bir termal dengesizlik durumu ortaya çıkar.
Vücut ısısı dağılamaz ve birikir, bu vücut dokularına zarar verir. Ciddi, yaşamı tehdit eden bir tıbbi durumdur ve belirtiler yüksek sıcaklıklara maruz kalındığında veya birkaç gün sonra ortaya çıkabilir.
En yaygın görülen belirtiler:
– 39ºC’den yüksek vücut ısısı (koltuk altından ölçülür)
– Aşırı terleme ve ardından terleme eksikliği
– Kırmızı ve kuru cilt
– Hızlı kalp atış hızı ve nabız
– Yorgunluk veya güçsüzlük
– Baş dönmesi veya bayılma, kafa karışıklığı, konuşmayı anlamada veya ifade etmede zorluk, halüsinasyonlar ve/veya bilinç kaybı
– Mide ağrısı, iştahsızlık, mide bulantısı veya kusma
– Baş ağrısı (zonklama veya sıkışma hissi)
– Nefes darlığı ve nefes almada zorluk
– Olağandışı uyku hali ve/veya saldırganlık
Herkes sıcak çarpması geçirme riski altındadır, ancak daha savunmasız olan gruplarda özel dikkat gösterilmelidir:
– Bebekler ve özellikle 5 yaşın altındaki çocuklar
– Diğer nedenlerden dolayı ateşi olan veya ishal olan bebekler
– Yetersiz beslenme durumundaki çocuklar
– Kronik hastalıkları (böbrek veya nörolojik hastalık) ve kalp hastalığı olan kişiler
– Fiziksel veya zihinsel engelli kişiler
– Güneşe veya sıcak ortamlara aşırı maruz kalan işçiler (örnek: tarım işçileri)
– İleri yaştaki insanlar
– Çok soğuk bölgelerden sıcak ülkelere seyahat eden turistler
SICAK ÇARPMASINDA İLK YARDIM
Sıcak çarpması, ölüm kalım olabilen bir durumdur, bu nedenle etkilenen kişinin vücut ısısını olabildiğince çabuk düşürmeye çalışarak hızlı hareket etmeliyiz. Bunun için şunları yapacağız:
– 112’den acil yardım istenilmeli.
– Kişi serin bir yere, gölgeye taşınmalı.
– Kişi serinletilmeli. Kıyafetlerini ıslatmak, buzlu su kompresleri uygulamak, soğuk suyla duş aldırmak, ıslak bir çarşafa sarmak ve yelpazelemek gibi uygulamalarla kişinin serinlemesine yardımcı olunmalı.
– Kişinin bilinci açık ise bol bol su içirilmeli.
SICAK ÇARPMASINI ÖNLEMEK İÇİN İPUÇLARI
Sıcakların yüksek olduğu yaz aylarında, sıcak çarpmasını önlemek için aşağıdaki önlemleri dikkate almak gerekir:
– Susamayı beklemeden sık ve bol su içmek.
– Alkollü içecek tüketmemek.
– Kafeinli veya yüksek şekerli içecekleri çok fazla tüketmemek. Çünkü bunlar sıvı kaybına neden olur. Ayrıca çok soğuk veya çok sıcak sıvıların içilmesi tavsiye edilmez.
– Aşırı sıcak yemek tüketmemek. Soğuk salatalar, yeşillik ve sebzelerin yanı sıra su ve mineral bakımından çok zengin olan karpuz ve kavun gibi yaz meyvelerinin tüketimine öncelik verin.
– Mümkünse en sıcak saatlerde dışarı çıkmayın. Serin, gölgeli veya klimalı yerleri tercih edin.
– Hava çok sıcakken egzersiz yapmayın. Günün en sıcak saatlerinde (12’den 17’ye kadar) açık havada daha bulunun.
– Pamuk gibi hafif, bol ve nefes alabilen hafif giysiler giyin. Sokakta başınızı bir şapka ile kapatmanız şiddetle tavsiye edilir.
– Evde güneş gören cephelerde çok fazla zaman geçirmeyin.
– Bebekleri daha sık emzirin, onlara güvenli ve temiz su verin, hafif giysiler giydirin ve üstü açık bir şekilde yatırın ve daha sık banyo yaptırın.
– Çocuklara daha sakin oyunlar önerin.
– Güneşte park edilmiş arabada uzun süre kalmaktan kaçının.
– Bir kişiyi (özellikle çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalar) veya evcil hayvanı güneşte veya yazın camlar kapalı olarak arabanın içinde bırakmayın. Bu durumlarda araç çok tehlikeli sıcaklıklara ulaşabilir.
