Türkiye’de küçük işletmeler ve esnaf, çevrim içi yemek siparişi platformlarının uyguladığı yüksek komisyon oranları nedeniyle giderek artan bir ekonomik baskı altında bulunuyor. Bu sorun, Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK) aracılığıyla Ticaret Bakanlığına yapılan başvurular sonucunda yeniden gündeme geldi. KDK, esnafın taleplerini haklı bularak, platformların komisyon oranlarına makul, ölçülü ve maliyet esaslı bir tavan getirilmesi, ayrıca sözleşmelerin ve kesinti sistemlerinin şeffaflaştırılması yönünde tavsiyede bulundu.
Yüksek Komisyonlar Esnafı Zorluyor
Birçok küçük restoran ve kafe, yemek siparişi platformları aracılığıyla gerçekleştirdiği satışlardan yüksek oranlarda komisyon kesildiğini belirtiyor. Başvuruda bulunan bir esnaf, platformun komisyon ve taşıma ücretlerinin yüzde 32’ye kadar çıktığını, ek olarak uygulanan indirim, reklam ve diğer kesintilerle toplamda yüzde 60’a ulaşan bir maliyetle karşı karşıya kaldığını ifade etti. Bu durum, küçük işletmelerin kar marjlarını ciddi şekilde daraltıyor ve ticari sürdürülebilirliklerini tehdit ediyor.
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Tavsiyesi
KDK, esnafın bu şikâyetini haklı bularak, Ticaret Bakanlığına kapsamlı bir tavsiye sundu. Kurum, yemek siparişi platformlarının komisyon oranlarının sınırlandırılması, denetim mekanizmalarının etkinleştirilmesi ve sözleşmelerde şeffaflığın sağlanmasını önerdi. Ayrıca platformların pazar hakimiyetlerini kötüye kullanıp kullanmadığının incelenmesi için Rekabet Kurumu’na, komisyon oranlarının küçük işletmeler üzerindeki etkisinin araştırılması için de Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne (TOBB) görev düşüyor.
Uluslararası Perspektif ve Avrupa Karşılaştırması
KDK, Türkiye’de uygulanan komisyon oranlarının Avrupa ortalamalarının oldukça üzerinde olduğunu vurguladı. Dünyanın birçok ülkesinde benzer dijital platformlar için geçici veya kalıcı düzenlemeler getirildiğine dikkat çekildi. Kararda, esnafın ticari varlığını sürdürebilmesi, tüketicinin refahının korunması ve rekabetçi piyasa koşullarının devamı için kamu yararını gözeten düzenlemelere ihtiyaç olduğu ifade edildi.
Hukuki ve Ekonomik Boyutlar
Kurum, piyasadaki pazarlık gücü dengesizliğinden doğabilecek olumsuzlukları gidermek, rekabetçi yapıyı korumak ve hem esnafın hem de tüketicinin haklarını güvence altına almak amacıyla düzenlemelerin hayata geçirilmesini önerdi. KDK’nin açıklamasında, “Serbest piyasa kuralları ile kamu yararı dengesi gözetilerek, platformlar tarafından yemek hizmetlerine uygulanan komisyon oranlarına makul, ölçülü ve maliyet esaslı bir tavan sınır getirilmesi, adil rekabet ortamının tesisine hizmet edecek, taraflar arasındaki menfaat dengesini yeniden kuracak hukuk ve hakkaniyet temelli idari bir tedbir mahiyetindedir” denildi.
Sektör İçin Beklenen Etkiler
Bu düzenleme, küçük esnaf ve KOBİ’ler açısından hayati öneme sahip. Platformların yüksek komisyonları, işletmelerin kâr marjlarını düşürerek, uzun vadede kapanma riskini artırıyor. Tavsiye edilen düzenleme ile komisyon oranlarının sınırlandırılması, esnafın daha sağlıklı ve sürdürülebilir bir şekilde faaliyet göstermesini sağlayacak. Aynı zamanda tüketiciye de doğrudan yansıyan fiyat artışlarının önüne geçilecek, adil ve şeffaf bir piyasa oluşacak.
Kamu ve Özel Sektör İşbirliği Gerekiyor
Uzmanlar, önerilen tavan sınır ve denetim mekanizmalarının etkin bir şekilde uygulanabilmesi için kamu ve özel sektör işbirliğinin kritik olduğunu belirtiyor. Platformların kendi politikalarını esnafa dayatması yerine, yasal ve düzenleyici çerçeve içinde hareket etmesi gerektiği vurgulanıyor. Ayrıca, Avrupa ve diğer ülkelerdeki uygulamalar incelenerek Türkiye’ye uygun modellerin hayata geçirilmesi, sektörde uzun vadeli istikrarın sağlanmasına yardımcı olacak.
KDK’nin bu tavsiyesi, Türkiye’de dijital yemek siparişi sektöründe küçük işletmelerin korunması ve adil rekabetin sağlanması yönünde atılan önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Hem esnaf hem de tüketici açısından dengeli ve sürdürülebilir bir düzenleme beklentisi artarken, Ticaret Bakanlığı ve ilgili kurumların bu tavsiyeleri uygulayıp uygulamayacağı merak konusu.
