Türkiye, sosyal devlet uygulamalarında yeni bir dönemin eşiğine geliyor. Kamuoyunda uzun süredir “vatandaşlık maaşı” olarak bilinen ve düşük gelirli ailelerin yaşam standartlarını iyileştirmeyi hedefleyen Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemi (GETAD) için takvim netleşti. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, TBMM Genel Kurulu’nda yaptığı açıklamada sistemin 2026 yılının ilk aylarında pilot olarak başlayacağını, 2027 yılında ise tüm Türkiye’ye yayılacağını duyurdu.
Bu açıklama, hem sosyal yardım alan ailelerde hem de ekonomistler ve sosyal politika uzmanlarında geniş yankı uyandırdı.
Yılmaz: “Gelir dağılımında adaleti güçlendirecek yapısal bir reform”
2026 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi görüşmelerinde milletvekillerinin sorularını yanıtlayan Cevdet Yılmaz, GETAD’ın amacının sadece bir yardım programı sunmak olmadığını, aynı zamanda Türkiye’nin sosyal yardım sistemini yapısal olarak dönüştürmek olduğunu belirtti.
Yılmaz şöyle konuştu:
“Eşik gelirin altında kalan aileleri destekleyen, ancak aynı zamanda istihdama katılımı teşvik eden yeni bir model oluşturuyoruz. Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemi, sosyal yardımlar içinde çok önemli ve kalıcı bir reform olacak. 2026’da pilot illerde başlatacağız, 2027’de tüm ülkeye yaymayı planlıyoruz.”
Bu açıklama ile birlikte, uzun süredir hazırlıkları süren sistemin siyasi olarak da kararlılıkla uygulanacağı mesajı verildi.
Pilot iller nasıl seçilecek?
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı koordinasyonunda yürütülen çalışmalarda sona yaklaşılırken, pilot uygulamanın başlayacağı iller için önemli kriterler belirlendi.
Yetkililerden alınan bilgilere göre şu bölgeler öncelikli değerlendiriliyor:
Kişi başına gelir seviyesi düşük olan Doğu ve Güneydoğu illeri
6 Şubat depremlerinden en çok etkilenen iller
İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şehirlerde yoksulluğun yoğun olduğu ilçeler
Böylece uygulama, hem kırsal yoksulluğu hem kent yoksulluğunu kapsayacak şekilde geniş bir sınama alanına sahip olacak.
Sistem nasıl işleyecek? İşte tüm detaylar
GETAD, temel olarak hanelerin belirli bir gelir seviyesinin altına düşmemesini amaçlayan bir model üzerine kurulu. Bu yönüyle dünyadaki bazı evrensel gelir uygulamalarıyla benzerlikler taşısa da tamamen “koşulsuz temel gelir” yapısında değil. Sistemin çalışma biçimi şöyle:
1. Yıllık bir gelir eşiği belirlenecek
Bu eşik, asgari ücret, yoksulluk sınırı, hane büyüklüğü gibi faktörler göz önünde bulundurularak hesaplanacak. Devlet her yıl için bir alt sınır belirleyecek.
2. Geliri bu sınırın altında kalan ailelere fark ödemesi yapılacak
Bu ödeme, ailelerin gelirleri ile belirlenen sınır arasındaki fark kadar olacak. Böylece ailenin toplam geliri eşik seviyesine çıkarılacak.
Örnek hesaplama:
Belirlenen eşik gelir: 20.000 TL
Ailenin mevcut geliri: 16.000 TL
Devletin yapacağı ödemesi: 4.000 TL
3. Geliri olmayan hanelere tam destek sağlanacak
Hiçbir geliri olmayan hanelere, eşik gelirin tamamı kadar “vatandaşlık maaşı” bağlanacak. Bu ödeme, ailede en az bir bireyin istihdam edilmesine kadar sürecek.
4. Yardımlar işsizliği teşvik etmeyecek
Model, iş gücü piyasasını zayıflatmayacak şekilde tasarlandı. Geliri artan ailelerin alacakları fark ödemesi kademeli olarak azaltılacak.
5. ASDEP ile entegre çalışacak
Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP) ekipleri, hanelerin gelir ve sosyal durum analizlerini yaparak sistemin sağlıklı işlemesini sağlayacak.
Neden böyle bir sistem?
Türkiye’de son yıllarda artan yaşam maliyetleri, özellikle dar gelirli aileleri daha fazla zorlamaya başlamıştı. Sosyal yardım mekanizmalarının dağınık yapısı, bazı ailelerde destek tekrarına yol açarken bazı kesimler ise yardımlardan yeterince faydalanamıyordu.
Yeni sistemin hedefleri arasında şunlar bulunuyor:
Sosyal yardımlarda daha adil ve şeffaf bir mekanizma oluşturmak
Yoksulluk riskini azaltmak
Gelir dağılımında eşitliği güçlendirmek
Aile refahını artırmak
Sosyal yardım bağımlılığını azaltmak, istihdamı teşvik etmek
Mevcut sosyal destekleri daha bütüncül bir yapıya kavuşturmak
Ayrıca sistem, Orta Vadeli Program’da (OVP) da yer alan sosyal reform başlıklarından biri olarak stratejik bir önem taşıyor.
Ekonomistler ne diyor?
Uzmanlar, GETAD’ın doğru uygulanması halinde Türkiye’nin sosyal yardım sisteminde büyük bir dönüşüm yaratacağını belirtiyor. Sistemin en dikkat çeken yönü ise geliri tamamen karşılayan bir yapıda olması, yani aileler düşük gelir nedeniyle açlık veya yoksulluk sınırının altında kalmayacak.
Ancak bazı ekonomistler, sistemin mali yükünün iyi hesaplanması gerektiğini, bütçe dengeleri ve sürdürülebilirliğin kritik olduğunu ifade ediyor. Yılmaz ise sistemin mali yapısının titizlikle kurgulandığını ve sürdürülebilir olacağını vurguluyor.
Takvim netleşti: 2026’da başlıyor, 2027’de tüm Türkiye’de
Sistemin uygulanmasına ilişkin süreç şöyle işleyecek:
2026 ilk aylar: Pilot uygulama iki ilde başlatılacak
2026 sonu: Pilot sonuçlar analiz edilecek
2027 başı: Sistem tüm Türkiye genelinde yaygınlaştırılacak
Bu takvimle birlikte Türkiye, sosyal yardım alanında uzun süredir talep edilen “aile bazlı gelir desteği” modelinin ülke geneline yaygınlaştırılması yolunda önemli bir adım atmış olacak.
